عظمت علمی قرآن در بیان بهترین راه «تشخیص هویت» انسان

جلیل بیت‌مشعلی، سرپرست سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور جهاددانشگاهی و مدیرعامل ایکنا که از دانش‌آموختگان دکتری قرآن و حدیث است، در یادداشتی با عنوان «عظمت علمی قرآن در بیان بهترین راه «تشخیص هویت» انسان» به بیان مطالبی مربوط به دیدار رؤسای جهاددانشگاهی کشور با آیت‌الله نوری همدانی پرداخته است، متن این یادداشت را با هم می‌خوانیم:

در گردهمایی رؤسای جهاددانشگاهی کشور به میزبانی شهر مقدس قم، سعادتی نصیب شد که از بیانات مرجع عالیقدر جهان تشیع آیت‌الله العظمی نوری همدانی (دامت برکاته) فیض ببریم. ایشان در ابتدای سخنان خویش اشاره‌ای به آیات نخستین سوره قیامت داشتند. به این بهانه، نکاتی درباره این سوره بیان می‌شود:

۱. سوره قیامت جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، سی و یکمین سوره‌ای است که بر پیامبر اکرم(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، هفتاد و پنجمین سوره است و در جزء ۲۹ قرآن جای دارد. سوره قیامت ۴۰ آیه، ۱۶۴ کلمه و ۶۷۶ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مُفَصَّلات (دارای آیات کوتاه) است. 

۲. تاریخ نزول سوره قیامت ما بین هجرت مسلمین به حبشه و معراج پیامبر اکرم(ص) است و بعد از سوره قارعه نازل شده است.

۳. این سوره را به این مناسبت «‌قیامت‌» یا رستاخیز می‌نامند که با سوگند خداوند به روز قیامت آغاز می‌شود. این تابلو نشان مى‌دهد که در این سوره و آیات روشنگر آنچه مفاهیم و موضوعاتى طرح مى‌شود. در این سوره پس از یاد و نام با عظمت خداوند، به رستاخیز سوگند یاد مى‌شود، تا توجه انسان‌هاى کمال‌طلب و آینده‌نگر را بیشتر برانگیزد، آن‌گاه بحث‌هاى متنوعى به تابلو مى‌رود که مهم‌ترین آنها عبارتند از: 
الف: مسائل مربوط به اشراط الساعة (حوادث عجیب و بسیار هول‌انگیزى که در پایان این جهان و آغاز قیامت روى مى‌دهد).
ب: مسائل مربوط به وضع حال نیکوکاران و بدکاران در آن روز.
پ: مسائل مربوط به لحظات پر اضطراب مرگ و انتقال از این جهان به جهان دیگر.
ت: بحث‌هاى مربوط به هدف آفرینش انسان و رابطه آن با مسئله معاد.

۴. ابى‌بن‌کعب از پیامبر اکرم(ص) روایت کرده که هر که سوره قیامت را قرائت کند من و جبرئیل براى او در روز قیامت گواهى می‌دهیم که او ایمان به روز قیامت داشته و در آن روز در حالى که چهره‌اش برافروختگى و زیبایى بر صورت‌هاى مردم دارد، می‌آید. ابوبصیر از حضرت امام صادق(ع) روایت کرده که فرمود: «هر که قرائت سوره لا أقسم را ادامه دهد و عمل نیز عمل کند خداوند آن را در روز قیامت با او در قبرش برانگیزد در بهترین و زیباترین صورت‌ها که او را بشارت داده و بخندد در روى او تا از صراط و میزان بگذرد (تفسیر مجمع‌البیان، ج ۲۶، ص۹۱-۹).

در تفسیر برهان از حضرت صادق(ع) نقل شده که فرمود: «قرائت سوره قیامت خشوع آورده و جلب عفت و مصونیت می‌کند و هرکه آن را قرائت کند از سلطانى نترسد و در شب و روز به اذن خدای متعال محفوظ می‌ماند وقتى آن را قرائت کند». (تفسیر المیزان، ج ۱۹، ص۱۱۴).

 ۵. از آیات مشهور این سوره، آیه ۳ و ۴ است که از این دو آیه به عنوان معجزه علمی درباره اثر انگشت یاد می‌شود. این دو آیه اشاره می‌کنند که خداوند نه تنها قادر است استخوان‌های پوسیده را در قیامت بازسازی کند، بلکه تواناست سرانگشتان را دوباره بیافریند.

۶. تفاسیر شیعه و سنی در مورد شأن نزول این آیات چنین بیان می‌کنند که عدیّ بن ربیعه ابن ابی سلمه ـ البته طبق نقل برخی؛ على بن ابى ربیعه ـ یکى از مشرکان که در همسایگى پیامبر(ص) زندگى می‌کرد خدمت حضرت آمد و پرسید که روز قیامت چگونه است و کِى خواهد بود؟ سپس افزود: اگر من آن روز را با چشم خودم هم ببینم، همچنان تو را تصدیق نمی‌کنم و به تو ایمان نمی‌آورم! و ادامه داد که آیا ممکن است خدا این استخوان‌ها را جمع‌آورى کند؟ این باور کردنى نیست! این‌جا بود که آیات فوق نازل شد و به او پاسخ گفت و پیامبر(ص) درباره این مرد لجوج معاند ‏فرمود: «اللهم اکفنى شر جارى السوء»؛ (تفسیر روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن ابوالفتح رازی، ج ‏۲۰، ص ۴۶). یعنی خدایا! شرّ این همسایه بد را از من دور کن.

۷. در پاسخ به این سؤال نیز مفسران جواب‌های متعددی بیان کرده‌اند:
الف. این تعبیر می‌تواند اشاره لطیفى به خصوصیات موجود در خطوط سرانگشت انسان‌ها باشد که امروزه می‌گویند کمتر انسانى در روى زمین پیدا می‌شود که خطوط سرانگشت او با دیگرى یکسان باشد. به تعبیر دیگر؛ خطوط ظریف و پیچیده‌اى که در سرانگشتان هر انسانى نقش بسته است معرّف شخص او است. به همین دلیل در عصر ما «انگشت‌نگارى» به عنوان راهی برای شناسایی اشخاص و به ویژه مُجرمان مطرح است(تفسیر نمونه، ج ۲۵، ص ۲۷۸ – ۲۷۹)
ب. شاید براى این بوده است که به خلقت عجیب آن اشاره کند که صورت‌هاى مختلف، و خصوصیات ترکیبی و عددی را در خود جمع کرده و فواید بسیارى بر آن مترتب می‌شود؛ مثلاً به انحاء گوناگون بسته و باز می‌شود، می‌دهد و می‌ستاند و… همچنین حرکات لطیف و اعمال دقیق دیگر توسط آن انجام می‌شود و با همان‌ها انسان از سایر حیوانات ممتاز می‌شود و نیز شکل‌هاى گوناگون و خطوطى در آن وجود دارد که به طور دائم اسرارش یکی پس از دیگری براى انسان کشف می‌شود. (المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲۰، ص ۱۰۴).
پ. انگشتان، کوچک‌ترین اعضای بدن هستند و نیز بدان جهت که آخرین اعضای خلق شده بدن هستند.( الفواتح الإلهیه و المفاتح الغیبیه نخجوانی، ج ‏۲، ص ۴۶۵). 

۸. به هر حال از نکاتى که این دو آیه، مى‌تواند اشاره به آن باشد کشف مهمى است که در عصر ما نسبت به خطوط سر انگشتان شده است؛ زیرا این معنا مسلم شده که خطوط سر انگشتان هر کس معرّف شخصیت او است و از هر امضایى اطمینان بخش‌تر و دقیق‌تر است؛ امضایى که هیچ کس نمى‌تواند آن را جعل کند، در حالى که پیچیده‌ترین امضاها قابل جعل است. به همین دلیل در عصر ما مسئله انگشت‌نگارى به صورت علمى درآمده و در مراکز انتظامى دایره مخصوصى براى آن وجود دارد و از طریق آن بسیارى از مجرمان شناخته می‌شوند، کافى است که یک سارق، هنگامى که وارد اطاق یا منزلى مى‌شود، دست خود را بر دستگیره در یا شیشه اطاق و یا قفل و صندوق و صندلى بگذارد و اثر انگشت وى، روى آن بماند؛ یا اینکه در یک ماجراى قتل، سلاحى کشف شود که اثر انگشت کسى بر آن اسلحه باشد، فوراً از آن نمونه‌بردارى کرده و با سوابقى از سارقان و مجرمان، یا افرادى که در آن حادثه مظنون به نظر مى‌رسند تطبیق مى‌دهند و مجرم را پیدا مى‌کنند.

۹. بنابراین تفسیر آیه مى‌گوید: نه تنها ما مى‌توانیم استخوان‌هاى بزرگ و کوچک را جمع‌آورى کنیم؛ بلکه حتى توانایى داریم انگشتان و سر انگشتان هر کس را با تمام ویژگى‌هایش که از ظریف‌ترین خصوصیات بدن او است، تنظیم کنیم و به حال اول بازگردانیم.

۱۰.‌ تناسب این معنا با مسئله قیامت که دادگاه بزرگ عدل الهى است و مجرمان و گنهکاران باید در آن تعقیب شوند، بسیار جالب است؛ چرا که در دنیا نیز از این مسئله، بیش از همه جا در دادگاه‌ها بهره‌گیرى مى‌شود و از آن براى تشخیص هویت افراد استفاده مى‌شود.