در نشست تخصصی «همگرایی رسانه‌ای برای رفع بحران» مطرح شد: ویژگی‌های خبر خوب و ضرورت‌های خبرنگاری در بحران/ از امیدآفرینی تا شبکه‌سازی
به گزارش روابط عمومی سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور؛ نشست تخصصی «همگرایی رسانه‌ای برای رفع بحران با تکیه بر نهادینه‌سازی سواد رسانه‌ای» با حضور سیدمحمد حسینی، وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سیدمرتضی موسویان، رئیس سابق مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد؛ حمیدرضا ضیایی‌پرور، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سیدمحمدجواد شوشتری، مدیرعامل سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور؛ محمدصادق افراسیابی، رئیس انجمن سواد رسانه‌ای ایران و جمعی از اصحاب رسانه، استادان، مدیران و فعالان رسانه‌ای عصر دیروز، چهارشنبه، ۲۸ فروردین‌ماه، در خبرگزاری ایکنا برگزار شد. محمدصادق افراسیابی، رئیس انجمن سواد رسانه‌ای ایران، در ابتدای این نشست با بیان اینکه سیل یک آزمایش عملی بود تا خودمان را در مواقع بحران بهتر بشناسیم، گفت: این حادثه نشان داد که یک سازمان چقدر می‌تواند اهداف عملیاتی خودش را محقق کند. در این اتفاق رسانه‌ها به دلیل توانایی در جهت‌دهی به افکار عمومی، نقش اساسی را در مراحل مختلف اطلاع‌رسانی بحران ایفا کردند.
وی با بیان اینکه نقش دوگانه رسانه‌ها در بحران‌زایی و بحران‌زدایی، برجسته‌سازی و کوچک‌نمایی، امیدزایی و امیدزدایی و مانند این‌ها بر صاحب‌نظران این عرصه پوشیده نیست، اضافه کرد: به نظر می‌رسد در کشور ما، تاکنون از ابزار رسانه و ظرفیت استثنایی آن برای مدیریت بحران به خوبی استفاده نشده است. البته عوامل بسیاری در این ماجرا دخیل هستند؛ این عوامل باعث شده است رسانه‌ها در بحران کارکرد‌های متفاوت داشته باشند.
رئیس انجمن سواد رسانه‌ای ایران افزود: رسانه از بحران اثر می‌پذیرد و بر بحران اثر می‌گذارد؛ آنچه که مسلم است این است که یک مسئله، زمانی به بحران تبدیل می‌شود که در کانون توجه رسانه‌ها قرار گیرد. مدیریت بحران به شیوه‌های گوناگون قابل انجام است، ولی با توجه به اهمیت تاثیر رسانه بر افکار عمومی، نقش رسانه در مدیریت بحران‌ها بر کسی پوشیده نیست. در این جریان آنچه مهم‌تر جلوه کرد بخش سواد رسانه‌ای بود که نحوه مواجهه مردم و جامعه را با اخبار و اشتراک‌گذاری‌های محتوا در این حادثه برای ما روشن کرد.
افراسیابی تصریح کرد: سواد رسانه‌ای به ما قدرت تجزیه و تحلیل اخبار منفی و نحوه اشتراک‌گذاری را آموزش می‌دهد. در این جریان مردم تفکر انتقادی را فرا می‌گیرند و می‌آموزند که در مواجه با محتوا‌های منتشر شده چگونه برخورد کنند. در حادثه اخیر یکی از موضوعات مهم دیگر بحث تولید محتوا بود؛ برای مثال با آغاز کمپین مهربان باشیم توسط گروهی از افراد در فضای مجازی نمایش صحیحی از سواد رسانه‌ای و کارکرد‌های آن در بحران نشان داده شد.
بعد از این سخنان، سیدمحمدجواد شوشتری، مدیرعامل خبرگزاری ایکنا، طی سخنانی کوتاه بر اهمیت سواد رسانه‌ای در مواقع بحران تاکید کرد و گفت: سواد رسانه‌ای در بحران به عنوان موضوع عملیاتی مهم به حساب می‌آید. امروز این مسئله نیازمند افراد خبره و صاحب فکری است تا ضمن آموزش به رسانه‌ها، عموم جامعه را هم برای این موضوع آماده کنند؛ لذا خبرگزاری ایکنا آمادگی خودش را برای تبلیغ و ترویج این مسئله اعلام می‌کند. وی اضافه کرد: در حوزه سواد رسانه‌ای دو مسئله وجود دارد؛ یک مسئله حادثه و دیگری مردم است. در این جریان باید ببینیم که تا چه اندازه و در چه سطحی توانسته‌ایم حرکت کنیم و تا چه زمانی باید اخبار حوادث اینچنینی را منتشر کنیم و به این مطالب بپردازیم. همچنین به ضرورت‌های پرداختن به موضوع قبل از حادثه هم باید توجه کرد.
سخنران بخش دیگر این نشست، سیدمحمد حسینی، وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ بود که گفت: سیل و حوادث اینچنینی که برای کشور به یک بحران تبدیل می‌شود به عنوان یک رویداد مهم باید نهایت استفاده و درس را از آن ببریم. در این جریان نقش رسانه‌ها بسیار مهم و حیاتی است. البته عملکرد رسانه‌ها در این موضوع نسبت به سال‌های گذشته بسیار خوب بود و باید نمره قبولی به آن‌ها داد.
حسینی ادامه داد: مدت‌هاست که مسئله ستاد مدیریت بحران در کشور مطرح است و با وجود اینکه این سیل در ایام نوروز و تعطیلات رخ داد، اما باز هم شاهد حضور همه مسئولان و دست‌اندرکان در صحنه بودیم و این حضور را به فال نیک می‌گیریم. این حضور به حدی بود که رسانه‌های بیگانه را متعجب کرد و به نوعی در مقابل عزم و اراده مردم ما کم آوردند.
این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه در سیل اخیر شاهد صحنه‌های بسیار زیبایی بودیم که باید ثبت و ضبط شود، افزود: در مدیریت بحران و رسانه همه عملکرد‌ها و پاسخ‌ها باید به موقع جواب داده شود. در جریان سیل اخیر هم ضعف وجود داشت و هم قوت و خدمت، اما باید دقت کنیم تا در جنگ روانی که دشمنان نظام علیه ما به راه می‌اندازند و تنش در مردم ایجاد می‌کنند، آگاهانه عمل کنیم. بحث مهم در مدیریت بحران آموزش است و متأسفانه مدیریت بحران به این معنا نداریم و مشکل اصلی در کشور ما همین موضوع است و اقدامات محدود به دوره بحران است. از طرفی دیگر خود مسئولان گاهی در هنگام بحران، بحران دیگر ایجاد می‌کنند و یا نبود سخنگوی واحد در اطلاع‌رسانی از مسائل مهم مدیریت بحران کشور است. وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: آماده‌سازی افکار عمومی، پیگیری رسانه‌ها از مسئولین برای قول‌هایی که داده‌اند، تاکید بر همدلی و وحدت ملی، اعلام به موقع اطلاعات و امثال این‌ها از موارد مهم دیگر رسانه در مواقع بحران است. در این اتفاقات باید یک تقسیم کار صحیحی انجام شود و با یک فرماندهی واحد کار‌ها پیش برود.
حسینی تصریح کرد: بحث آرام‌سازی مردم، کاهش استرس، ایجاد امید و تزریق روحیه شادی و نشاط و ارتقای عقلانیت ازجمله کار‌هایی است که در بستر سواد رسانه‌ای باید ارائه شود. همچنین بحث کنترل خشم از موارد دیگری است که باید در این مواقع به آن توجه شود. البته در این اتفاق البته نباید از مواهب آن هم غافل باشیم. این باران‌ها موجب آبادانی بسیاری از شهر‌ها و زنده شدن بسیاری از رود‌ها و رودخانه‌ها شد؛ لذا یک آزمون بزرگ بود که مردم از آن سربلند بیرون آمدند و با صبر و بردباری در مقابل این حوادث ایستادگی کردند.
در بخش دیگری از این نشست، سیدمرتضی موسویان، ریاست سابق مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد هم به بحث استفاده از فناوری‌ها در بحران اشاره کرد و گفت: ما انتظار چنین بحرانی را در کشور نداشتیم. چراکه سال‌ها کشور با خشکسالی مواجه بود و ناآگاهان چنین بارانی به سیل تبدیل می‌شود و ما را غافل‌گیر می‌کند؛ لذا باید روی این مسائل کار دقیق صورت بگیرد.
وی اضافه کرد: یکی از مسائلی که خبرنگاران در این مواقع سعی می‌کنند به آن بپردازند و ورود کنند، مطالعه هشدار‌های این واقعه است که همچنان در حال رخ دادن است. خبرنگار با شفافیتی که ایجاد می‌کند و با تسلط و پیگیری که دارد می‌تواند یک شکوفایی ایجاد کند. البته باید اینکار را با تهیه یک خبر و محتوای خوب انجام دهد. ایجاد یک تیتر و لید خوب و تنظیم خبر می‌تواند اثر بیشتری داشته باشد. در این جریان خبر هرچه کوتاه‌تر باشد مخاطب بیشتری هم خواهد داشت.
وی ادامه داد: سواد رسانه‌ای در بحران نیازمند عمق است و برای افراد حرفه‌ای یک نسخه مشخص و برای افراد غیر حرفه‌ای یک نسخه دیگر را تهیه می‌کند. البته در این جریان فضا و ابزار یکی است. تنها محتواست که رسانه و افراد حرفه‌ای و غیر حرفه‌ای را جدا می‌کند. در این جریان اگر می‌خواهیم همگرایی رسانه‌ای داشته باشیم باید به یک سیاست واحد برسیم. باید بپذیریم که استراتژ‌ی‌ها در سیاست واحد و بحث امنیت ملی تغییر نمی‌کند.
ریاست سابق مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد با تاکید بر اینکه در بحث بحران و رسانه، منافع ملی و جایگاه افراد باید کاملا مشخص شود، افزود: سیستم باید به گونه‌ای باشد که کسی نتواند از آن عدول کند. در حوزه رسانه‌های نوین هم باید تکلیف خودمان را روشن کنیم و به گونه‌ای اقدام شود که با همکاری همه مباحث آن پیش برود. رسانه‌های نوین قید زمان و مکان ندارند و همیشه با ما هستند. این رسانه‌ها انباشتگی را به وجود می‌آورند و این انباشتگی محتوا نیز باید مدیریت شود.
موسویان مهم‌ترین مسئله در انقلاب تمدنی را شبکه‌سازی و استفاده از آن در زمان بحران دانست و اظهار کرد: در این جریان استفاده ابزار به حدی ساده می‌شود که همه می‌توانند با آن‌ها کار کنند و بهره بگیرند. در این جریان برای ایجاد همگرایی نکته‌ای که حائز اهمیت است زندگی شبکه‌ای است. در جامعه تمدنی جدید هر کاری که امروز در نظام جامعه اطلاعاتی وجود دارد تغییر خواهد کرد و همگرایی یعنی رسیدن برای این نقطه که کار شبکه‌ای انجام دهیم. همگرایی رسانه‌ای در رسانه‌های جدید نیاز به مدیریت و کار شبکه‌ای دارد.
وی ادامه داد: امروز مدیریت شبکه‌ای را یاد نگرفته‌ایم، درحالی که همگرایی یک بحث کلیدی است و وقتی همگرا شویم می‌توانیم با یک مرکز داده همراه شویم. ما باید روال‌های آینده را شروع کنیم و روال‌های گذشته را رها کنیم. در سواد رسانه‌ای محتوا از هرچیزی مهم‌تر است.
پایان‌بخش این برنامه هم سخنانی بود که حمیدرضا ضیایی‌پرور، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بیان کرد. وی ضمن تایید گفته‌های کارشناسان این نشست گفت: پیش از این نشست چهار نشست دیگر درخصوص بحران و رسانه برگزار شد که این نشست آخرین مورد از آنهاست. در بحران‌ها اطلاع‌رسانی و خبرنگاری بازو‌های مدیریت بحران هستند. از نکات مهم در بحران، استمرار اطلاع‌رسانی است. مسئله بعدی امیددهی به مردم است. اهالی رسانه باید وجه مثبت را هم در مناطق سیل‌زده منعکس کنند. همچنین توجه به نیاز‌های بومی در مناطق سیل‌زده بسیار مهم است و خبرنگاران باید به این نیاز‌ها توجه کنند.
وی با بیان اینکه در بحران اخیر و ابتدای آن شاهد بودیم که صدا و سیما زیر بار شبکه‌های اجتماعی نمی‌رفتند، گفت: در این جریان رسانه‌های مکتوب هم گویا تماما در تعطیلات به سر می‌بردند و خواب بودند و برگ برنده این بحران رسانه‌های اجتماعی و شبکه‌های مجازی بودند. در این جریان هر شوند یک خبرنگار بود و همه رسانه‌ها از آن‌ها تغذیه می‌کردند. حتی رسانه‌های غربی هم به همین محتوا تکیه کرده بودند و خبرهایشان را کار می‌کردند. مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر ضرورت آموزش مدیریت بحران به خبرنگاران و سواد رسانه‌ای در جامعه ادامه داد: در حوزه آموزش مسائلی ازجمله فرهنگ و برخورد با آن را در بحران‌ها و مناطق بحرانی خوب یاد نگرفته‌ایم. امروز چیزی که در بحران به آن نیاز داریم، امیدآفرینی در دل فاجعه است و خبرنگاری در این جریان تواناست که بتواند خبر خوب و امیدآفرین تولید کند.
ضیایی‌پرور اظهار کرد: در سیل اخیر ما جلوه‌های بسیار زیبایی را دیدم. زمانی که سیل برخی از استان‌های کشور را فراگرفته بود بسیاری از شهر‌ها و استان‌های دیگر درحال خوشحالی و پایکوبی به دلیل بارش رحمت الهی بر سر مزارع و رودخانه‌هایشان بودند. اما به درستی این اطلاع‌رسانی انجام نشد.
وی با بیان اینکه در جریان بحران اطلاع‌رسانی از طریق فناوری‌های جدید را باید فرا بگیریم، گفت: ما در روزنامه‌نگاری بحران استاندارد‌های خبر بحران را داریم که متاسفانه هیچکدام از این استاندارد‌ها در کشور رعایت نمی‌شود. البته کم‌کاری‌هایی را در این زمینه داشته‌ایم. همچنین در زمینه مسئولیت و مسئولیت‌پذیری هم سواد رسانه‌ای کافی را برخوردار نیستیم. در حوزه مردم هم شناخت شایعات و بازنشر اطلاعات مطرح است. مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: ما در انتشار آموزه‌های سواد رسانه‌ای به مردم ضعف داریم و به نظر می‌رسد که روزنامه‌نگاران و خبرنگاران باید این موارد را به مردم آموزش دهند. البته این انگیزه هم باید برای مردم در این خوزه ایجاد شود تا به دنبال کسب آموزش سواد رسانه‌ای باشند.
نظر شما :