معاون فرهنگی جهاددانشگاهی تبیین کرد:
تشکیلات فرهنگی جهاددانشگاهی هوشمندانه چیده شده/ لزوم سبک‌سازی صحیح و قانونی
عیسی علیزاده، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی، در آستانه سی‌ونهمین سالروز تأسیس این نهاد انقلابی در گفت‌وگو با ایکنا؛ با بیان اینکه به اذعان بسیاری از دانشگاهیان، جهاددانشگاهی با رویکرد فرهنگی پس از انقلاب شکل گرفته، اظهار کرد: در اساسنامه اولیه این نهاد هم بر مقوله فرهنگ تأکید شده و در طول این سال‌ها، ورود جهاد به هر حوزه‌ای نو و بکر بوده است؛ فعالیت‌های قرآنی دانشجویی، سازمان انتشارات، تأسیس خبرگزاری قرآنی و دانشجویی، رویان و ... در برهه‌ای از جنگ حتی، درباره موضوعاتی همچون رادار، الکترونیک و ردیابی بیسیمی مطالعاتی داشته است. این نهاد متناسب با نیاز‌های نظام و انقلاب، کار‌های فرهنگی، آموزشی و پژوهشی انجام داده است. امروز هم جهاددانشگاهی مانند اوایل انقلاب و زمان جنگ، با توجه به نیاز‌های روز، در هر عرصه‌ای که نیاز باشد، ورود می‌کند.
وی به سخنان اخیر مقام معظم رهبری نیز اشاره کرد و ادامه داد: صحبت‌های اخیر مقام معظم رهبری در جمع ائمه جماعت و اینکه ایشان فرمودند مراجعه به نهادهای جوانی مانند جهاددانشگاهی زیاد است، نشان از آن دارد که این مراجعات به دلیل نیاز‌های کشور است. در این‌باره ریاست جهاددانشگاهی هم تأکید داشته‌اند که هیچ‌کس از تحریم استقبال نمی‌کند، اما اگر تحریم باعث شود روی پای خود بایستیم و به داشته‌های خود رجوع کنیم و متکی به خود باشیم، اتفاق مثبتی است.
منسجم‌ترین تشکیلات فرهنگی مختص جهاددانشگاهی است
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی با تأکید بر اینکه اگر بگوییم منسجم‌ترین تشکیلات فرهنگی مختص جهاددانشگاهی است، ادعای گزافی نیست، افزود: در حوزه فرهنگ و فعالیت جهاددانشگاهی در این عرصه، دو نوع رویکرد متصور است؛ نخست آنکه، آیا جهاد توانسته تا امروز خوب عمل کند؟ و دیگر اینکه؛ از این پس باید چه کار کند؟ در گذشته و در طول سال‌هایی که از عمر جهاد گذشته، اتفاقات خوبی افتاده و تقریباً هیچ‌یک از حوزه‌های فرهنگی نبوده که جهاد به آن ورود نکرده باشد؛ انتشارات، گردشگری، سازمان قرآنی دانشجویی که ذیل آن خبرگزاری قرآنی، پژوهشکده میان رشته‌ای، مرکز رشد قرآنی و جشنواره فعالیت‌های قرآنی قرار دارد، سازمان دانشجویان، صندوق قرض‌الحسنه، مرکز امام(ره) و انقلاب اسلامی، خبرگزاری دانشجویان و... ساختار فرهنگی جهاد متناسب و تشکیلاتی بوده و به صورت ریشه‌ای در کشور پخش شده است. اما سؤال اینجاست که آیا ساختار موجود این نهاد می‌تواند پاسخگوی شرایط پس از این باشد؟
به بیان معاون فرهنگی جهاددانشگاهی وجه تمایز این نهاد با سایر نهاد‌ها این است که سیستم فرهنگی جهاد، به لحاظ محتوا، نیروی انسانی، مطالعاتی و حتی برون‌داد آن، هوشمندانه چیده شده است. جهاددانشگاهی با دارا بودن دو خبرگزاری برای معرفی برنامه‌ها و فعالیت‌های خود نیز مشکلی ندارد.
مردم موضوعاتی را دنبال می‌کنند که ما پوشش نمی‌دهیم
علیزاده با بیان اینکه در حوزه فرهنگ در جهاددانشگاهی، تاکنون توانسته‌ایم ۲۵ دوره جشنواره کتاب سال دانشجویی، ۱۸ دوره جشنواره پایان‌نامه‌های برتر دانشجویی، سه دوره مسابقات دفاع سه دقیقه‌ای پایان‌نامه، مسابقات مناظره دانشجویان و یا برنامه‌های مربوط به حوزه گردشگری؛ ۱۴ دوره همایش خلیج فارس و ۲۰ دوره طرح ملی ایران مرز پرگهر و ... را برگزار کنیم، ادامه داد: در این دوره‌ها سعی کردیم متناسب با نیاز جامعه حرکت کنیم. اما اتفاقی افتاده و آن اینکه برای جامعه جوان امروز هم همین برنامه‌ها تداوم دارد، در حالی که در دهه اخیر، تغییر نسلی و ورود به شبکه‌های اجتماعی به شدت گسترش یافته و فرهنگ جامعه را تحت تاثیر قرار داده است. مخاطب امروز ما دهه‌های ۶۰ و ۷۰ و حتی ۸۰ نیست، ما با مخاطبی روبرو هستیم که زودتر از ما به اخبار دسترسی پیدا می‌کند، به انتخاب خود حوزه‌های فرهنگی را دنبال می‌کند و به سراغ بسیاری از موضوعاتی که به هر دلیلی ما پوشش نمی‌دهیم، می‌رود. در عین حال ما در این فضا می‌خواهیم نقش ایفا کنیم. به همین دلیل، بحث درباره این است که آیا ساختار موجود ما در حوزه فرهنگی و نیز نیروی انسانی ما با این تخصص‌ها، پاسخگوی نیاز امروز جامعه است؟
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی با اشاره به اینکه یک وقت ممکن است اطلاعاتی تولید شود و ما نگرانی نداشته باشیم که آیا مورد استفاده قرار می‌گیرد یا خیر، اما یک وقت است می‌خواهید در کنار تولید محتوا مخاطب هم از آن استقبال کند، گفت: این مسئله سبب شده در معاونت فرهنگی جهاد این موضوع پیگیری شود و نتیجه آن شد که در بعضی ساختار‌های این معاونت، تغییراتی صورت بگیرد، بعضی ساختار‌ها اصلاح، تعدادی از برنامه‌ها تقویت، حذف و یا جایگزین شوند.
وی در پاسخ به این پرسش که کدام ساختار‌های جهاد و کدام برنامه‌ها از سال جدید حذف می‌شود، بیان کرد: اگر می‌خواهیم در حوزه فرهنگ به‌روز باشیم، باید این کار را انجام دهیم، اگر نه خودبه‌خود حذف می‌شویم. از سال گذشته با درنظرگیری استقبال مخاطبان، دیدگاه‌های مجموعه نظارت و ارزیابی در جهاددانشگاهی، یکی از برنامه‌هایی که از سال آینده حذف خواهد شد؛ جشنواره شعر ابن‌حسام است. بعضی جشنواره‌های آیینی و دینی هم دو سالانه می‌شود. برنامه‌های ملی تغییری نمی‌کند.
وی در توضیح این نگرش و اقدامات تصریح کرد: در گام نخست، برنامه‌های سراسری و هماهنگ بررسی و بازنگری شدند. طبق ارزیابی‌های انجام شده، مخاطبان دیگر از برنامه‌های همایشی، سخنرانی و جشنواره‌ای استقبالی نمی‌کنند. مخاطب باید در دل برنامه احساس کند تولید محصول می‌کند و مهارتی به دست می‌آورد. بحث جایگزینی و حذف برنامه‌ها هم به معنای پشت پا زدن به گذشته نیست. تلاش می‌کنیم که تغییرت متناسب با نیاز‌ها باشد.
علیزاده افزود: ما باید بپذیریم که نیازمندی‌های نسل جدید با قبل فرق دارد و در صورتی که پذیرفتیم نیاز‌ها متفاوت است، پس فعالیت فرهنگی هم باید متفاوت باشد، تغییرات در حوزه فرهنگ را لازم می‌دانیم. مخاطب امروز ما به سطحی رسیده که نیاز‌های او به صورت مستمر به‌روز می‌شود و می‌خواهد درباره این نیاز‌ها با او صحبت شود، ما باید متناسب با این نیاز‌ها خود را مجهز کنیم. برای مشخص‌تر شدن ماجرا، به گسترش فضا‌های فرهنگی غیررسمی مانند کافی‌شاپ‌ها، قهوه‌خانه‌ها، سالن‌های تئاتر‌های خصوصی و سالن‌های خصوصی کنسرت‌ها، توجه کنید. این‌ها نشان می‌دهد که نسل جدید می‌خواهد ضرورت بروز و دیده شدن خود و نیاز به گفت‌وگویش را به ما منتقل کند.
به اذعان وی؛ نسل جدید عزلت‌طلب و گوشه‌گیر است و این به خاطر عدم‌توجه به نیاز او برای دیده شدن و گفت‌وگوست. برنامه مسابقات مناظره دانشجویان که هر سال از سوی معاونت فرهنگی جهاد با تقویت هر چه بیشتر برگزار می‌شود، به منظور تأمین این نیاز نسل جدید است. در این مسابقات، دانشجو علاوه بر اینکه نظر خود را می‌گوید، کار تیمی و حرف مستند زدن و شنیدن نظر مخالف را یاد می‌گیرد. مناظرات دانشجویی تریبون آزاد نیست، یک ایونت دانشجویی است که دانشجویان در جریان آن، می‌توانند رشد خود را ببینند و خود را بسنجند. حرف‌ها هم با داوری انجام می‌شود. لذا مشاجره‌ای شکل نمی‌گیرد.
علیزاده معتقد است زبان هنر از جمله نمایش‌های تجسمی، فیلم، تئاتر و موسیقی برای نسل حاضر اهمیت دارد، لذا یکی از برنامه‌های معاونت فرهنگی جهاد را تقویت این هنر‌ها عنوان و بیان کرد: با ایجاد مراکز نوع ب، فعالیت‌های هنری، اجتماعی و فعالیت‌های چندمنظوره گسترش خواهد یافت.
وی با تأکید بر اینکه رویکرد اجتماعی، یکی از زمینه‌های مهم فعالیت دانشجویان است و آنان می‌توانند با مشارکت اجتماعی کار گروهی را تجربه کنند، ادامه داد: در جریان این فعالیت‌ها دانشجویان با کمک به هم‌نوع، خواهند توانست که از لحاظ روحی و عاطفی تخلیه شوند. نمونه‌اش را در سیل مشاهده کردیم. لذا با تأسیس مراکز نوع ب، به حوزه خدمات اجتماعی و مقابله و آگاهی‌سازی در آسیب‌های اجتماعی ورود می‌کنیم. تلاش ما این است که به نوآوری‌های اجتماعی روی بیاوریم، گام نخست هم این است که از ظرفیت خدمات اجتماعی استفاده کنیم و دانشجویان علاقه‌مند وارد این عرصه شوند. واقعه سیل اخیر نشان داد دانشجویان بدون آنکه برایشان مهم باشد و دلیلی برای آن‌ها آورده شود، به صورت کاملاً خودجوش در امدادرسانی‌ها کار‌های بزرگی انجام دادند.
صنایع فرهنگی تحریم‌پذیر نیست
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی با بیان اینکه تا یک مقطعی کسی فکر نمی‌کرد که می‌توان از فرهنگ پول درآورد، اما ما در جهاددانشگاهی با تأسیس مراکز رشد و پارک فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی به دنبال ثروت‌آفرینی هستیم، افزود: شاید در حوزه اقتصادی تحریم شویم، اما صنایع فرهنگی و موضوع فرهنگ، تحریم‌پذیر نیست. بروز و نمود و اقبال مردم به صنایع فرهنگ به دست دولت‌ها نیست.
وی گفت: یکی از این مراکز، مرکز رشد هنر‌های قرآنی، زیرنظر سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور است. مرکز دیگر مرکز رشد فرهنگی واحد زنجان است که اخیراً به پردیس شعبه پارک فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی متصل شده و در حوزه‌های مختلفی همچون اپلیکیشن، بازی، صنایع دیجیتالی، طراحی، هنر‌های تجسمی و ... خدمات ارائه می‌دهد.
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی معتقد است؛ حوزه صنایع فرهنگی و مراکز رشد جهاد دارای چند ضلع دیگر و با معاونت‌های پژوهش و آموزش و سازمان تجاری سازی فناوری ارتباط تنگاتنگی دارد و محصول نهایی، محصولی فرهنگی است خط تولید صنایع فرهنگی هم تعطیل‌بردار نیست. محصول فرهنگی اگر اجازه تولید هم نداشته باشد، مسیر خود را ادامه می‌دهد.
بودجه فرهنگی جهاد جزء ناچیزترین‌ها در میان نهادهای فرهنگی است
وی ادامه داد: فرهنگ مبتنی بر نیاز است. تا زمانی که مردم احساس نیاز نکنند، سمت محصولی نمی‌روند. مانند این است که بگوییم کسی که تشنه است نمی‌تواند آب نخورد، اگر آب سالم در دسترس او نباشد، روی به آشامیدن آب ناسالم می‌آورد. نیاز به فرهنگ را نمی‌توان نادیده گرفت. نهادهای متولی باید پاسخگو باشند که در حوزه هنر‌های تجسمی، موسیقی و نمایش چه کردند؟ جهاددانشگاهی در این موارد بودجه‌ای ندارد. مجموعه‌ای از نهادهای فرهنگی در کشور وجود دارد که بودجه معاونت فرهنگی جهاد جزء ناچیزترین‌های بودجه فرهنگی کل کشور محسوب می‌شود. اما نهاد‌هایی که برای تربیت نیروی انسانی متخصص و متعهد حوزه فرهنگ و هنر بودجه گرفتند و کوتاهی کردند، باعث شدند تشنگی مردم از طریق دیگری رفع شود و ذائقه‌شان به سمت و سو‌های دیگری برود.
خاستگاه‌های ارزشی گذشته، امروز ارزش‌آفرین نیست
علیزاده افزود: تمام ساختار فرهنگی، آموزشی، تربیتی و آموزش عالی ما متناسب با نسل‌های گذشته تعبیه شده و هم‌چنان هم به همان روش ادامه می‌دهیم، اما دانشجویی که از امسال وارد دانشگاه می‌شود نیاز‌های متفاوتی در مقایسه با نیاز‌های دهه‌های قبل که ۷۰ و ۶۰ است، دارد. دانشجوی جدیدالورود نسل جدید، مطالبه‌اش از آزادی بیشتر است، تصورش هم از مفهوم آزادی با دهه‌های قبل فرق دارد، تصور نسل جوان امروز از آزادی برابری است. به حریم شخصی اعتقاد بیشتری دارد و معتقد است؛ موسیقی که گوش می‌کند و فیلمی که می‌بیند جزئی از حریم اوست. مضاف بر اینکه ما چند خاستگا‌ه ارزشی داریم که نسل‌هایی قبل را با آن تربیت کردیم؛ انقلاب، دفاع مقدس و مشکلات پس از جنگ.
به گفته معاون فرهنگی جهاددانشگاهی؛ شخصیت افراد را مجموعه اتفاقات، خاطرات کودکی، اطرافیان و اجتماعات شکل می‌دهد. شخصیت ما که دفاع مقدس را از تلویزیون و تشییع شهدا را دیده‌ایم، مفقودالاثری را دیده‌ام، یا وقتی می‌خواستیم یک کتاب را پیدا کنیم باید چند کتابخانه را می‌گشتیم و یا برای مشاهده نتایج کنکور باید منتظر می‌ماندیم روزنامه تهران بیاید و عملا یک روز بعد نتیجه را می‌فهمیدیم، یک‌جور شکل گرفته و شخصیت آن جوانی هم که وقتی وارد تونل توحید شده هیچ بمبارانی نبوده، تونل صدر و برج میلاد را دیده و پای تلویزیونی با ۲۰ شبکه نشسته، جور دیگری است. این‌ها قابل سانسور نیست. انتخاب و سلیقه مردم در ادوار مختلف در حوزه فرهنگ، به‌گونه‌ای است که سال به سال متفاوت می‌شود و شکاف میان رأی و نظر داوران با مردم بیشتر و بیشتر می‌شود. این یعنی آن‌هایی که متولی این حوزه هستند، نگاه متفاوتی از مردم دارند. مردم به مسیری می‌روند که ما نمی‌رویم. این‌ها یک پیامی دارد و نشان می‌دهد مسئولان فرهنگی ما از جامعه پرت هستند. مردم خواسته‌هایی دارند که مسئولان خبر ندارند.
با نصب فیلترشکن، روزانه حداقل ۹۰ میلیون‌بار قانون رسمی کشور نقض می‌شود
وی افزود: نظرسنجی‌های ما در ایسپا نشان می‌دهد مردم روزانه ۳ تا ۵ ساعت برنامه‌های تلویزیون را تماشا می‌کنند، اما بحث این است که آیا تأثیرپذیری هم از این برنامه‌ها دارند؟ و یا اینکه راستی‌آزمایی را در جای دیگری و شبکه‌های دیگری انجام می‌دهند؟ نمونه بارز آن حضور جمعیت زیادی از مردم در شبکه‌های اجتماعی است. ما همه اداره‌های دولتی استفاده از تلگرام را ممنوع کردیم، در حالی که این شبکه، ۴۵ میلیون نفر کاربر در کشورمان دارد و روزانه اگر هر نفر حداقل دوبار فیلترشکن روشن کنند، یعنی روزانه ۹۰ میلیون‌بار، قانون رسمی کشور ما نقض می‌شود. اگر برای کاری که می‌خواهیم انجام دهیم، سنجش افکار عمومی انجام شود، می‌توان انتظار داشت متناسب با تصمیمات، خروجی مدنظر حاصل شود. تأثیرگذاری رخداد‌ها در حوزه فرهنگی، برای مسئولان یا مهم است یا نیست؛ اگر مهم است، باید هر از چند گاهی کار را نگه دارند و یک سنجشی انجام شود و بررسی کنند مردم چه می‌گویند و چه می‌خواهند.
علیزاده گفت: وقتی مردم مجری برنامه محبوب‌شان را دوست دارند و ما فشار می‌آوریم، او در جای دیگری برنامه می‌گذارد و همه به استقبالش می‌روند. اگر این فرد هم روزی بخواهد نماینده مردم بشود، مردم به او رأی می‌دهند، چون مقبولیت دارد. ما کم نداریم افرادی را که صداوسیمای ما و به طورکلی فرهنگ ما، برای آن‌ها هزینه کرده است، بعد به راحتی کل تجربه‌ای که نظام پول آن را داده، را در اختیار دیگران قرار داده‌ایم، معلوم است که ما ضرر می‌کنیم. آزمون و خطا کرده‌ایم تا این افراد به این سطح مقبولیت برسند، اما، سرمایه اجتماعی حاصل شده را به راحتی از دست می‌دهیم. بر اساس نظرسنجی‌های ما، یکی از مسائلی که در جامعه ما به شدت افت می‌کند، سرمایه اجتماعی است.
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی معتقد است؛ چندپارگی فرهنگی و چندگانگی تصمیم‌گیری در این گونه موارد خود را نشان می‌دهد. حاکمیتی کردن یک سری مسائل هنری، اجتماعی و فرهنگی، باعث می‌شود حتی فرهنگ آزاد هم در این بستر شکل نگیرد. جامعه‌ای حال خوب دارد که مردم آن حال خوبی داشته باشند، فرهنگی خوب است که حال مردم را خوب کند. اگر حال مردم خوب نباشد، پرخاشگری و افسردگی زیاد می‌شود و بعد به اشتباه می‌افتیم و می‌گوییم مناسبت‌هایی مثل شهادت‌ها عامل افسردگی در جامعه است. شاید این فرد اجاره‌خانه خود را نتواسته پرداخت کند، کلاسی که دوست داشته برود و نمی‌تواند برود او را ناراحت می‌کند، کتابی را دوست داشته بخرد و نمی‌تواند تهیه کند و یا هنری که می‌خواسته آموزش ببیند و نشده. نباید مطلق سخن بگوییم.
زیست شبانه و لزوم سبک‌سازی صحیح و قانونی
علیزاده در بخش دیگری از صحبت‌های خود به موضوع زیست شبانه مردم اشاره و بیان کرد: در موضوع زیست شبانه، دو نگاه وجود دارد، یک نگاه این است که اگر شب‌بیداری مردم منجر به ضربه زدن به سبک زندگی و انجام واجبات آن‌ها شود، خوب نیست. تصور دیگر این است که اگر کسی هم زیست شبانه دارد، به این معنی نیست که به کل زندگی خود در طول سال پشت پا بزند. ما مفهوم زیست شبانه را در دین خودمان داریم، نمونه بارز آن در ایام ماه رمضان است، عمده فعالیت‌ها در این ایام، در فاصله بین افطار و سحر است. در فرهنگ دینی ما نمونه عملی زیست شبانه، در ماه رمضان است. به تأسی از سبک زندگی مدرن، یک سری افراد، به هر دلیلی؛ نوع کاری که انجام می‌دهند، عدم علاقه‌مندی به فعالیت در روز و حضور در اجتماع، دوری از ترافیک و سروصدا، به زیست شبانه روی می‌آورند. اما بحث این است کسانی که می‌خواهند این تجربه را داشته باشند، خوب است با رعایت تمام جوانب، شئون و چارچوب‌های اخلاقی جامعه باشد. اگر خواستند مطالعه کنند، کتاب بخرند، فیلم ببینند و در جای امنی قدم بزنند و یا ورزش کنند، محیط برای خانم‌ها و آقایان امن باشد.
وی افزود: تمرکز بر موضوع زیست شبانه نیاز به این دارد که این مقوله مورد پذیرش مسئولان فرهنگی قرار بگیرد و توجیح باشند، همچنین زیرساخت‌های لازم فراهم شود. هم اکنون خیلی از فضا‌های شهری فضای امنی برای زیست شبانه نیست. اگر درباره آن مطالعه شود و پیوست فرهنگی و اجتماعی برای آن تعبیه شود، مدت‌زمان حضور در فضا‌های شهری مشخص باشد که از چه ساعت تا چه ساعتی است، برنامه‌های غیررسمی و هنجارشکنانه افراد در این مدت‌زمان در قالب آیین‌نامه و دستورالعمل و با رنگ و بوی رسمی و قانونی اصلاح می‌شود. منظور این نیست که از چارچوب‌ها عدول شود، اما اگر به جای توجه به این نوع زیست، صورت‌مسئله را پاک کنیم، نباید انتظار تحول داشته باشیم. می‌توان با یک پیوستار فرهنگی در این نوع زیست شبانه، فضای گردشگری امن، امکان خرید و تفریح را برای مردم فراهم کرد. گام نخست؛ مطالعه در این حوزه و پیوست اجتماعی و فرهنگی زیست شبانه است. در جهاددانشگاهی با دارا بودن پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی و نیز مرکز افکارسنجی، می‌توانیم در این حوزه ورود کنیم تا پژوهش‌هایی تعریف و آسیب‌شناسی شود.
نظر شما :